Polskie interesy na Wschodzie
Polski przedsiębiorca na rynkach wschodnich
Prawne aspekty wpływające na podjęcie decyzji o współpracy z kontrahentem są bardzo ważne, choć często pomijane. Najistotniejszymi przesłankami wyboru partnera biznesowego są jednak te o charakterze ekonomicznym, jak status prawny i majątkowy kontrahenta, czy kształtowanie warunków umowy.
Prawne aspekty wpływające na podjęcie decyzji o współpracy z kontrahentem są niezwykle ważne, choć często pomijane. Oczywistym jest fakt, że najistotniejszymi przesłankami wyboru
partnera biznesowego są jednak te o charakterze ekonomicznym. Dlatego postaram się skupić na kwestiach praktycznych i dotyczących wypłacalności przy sprzedaży z odroczonym terminem płatności.
Podzieliłam te kwestie na dwie grupy: odnoszące się bezpośrednio do statusu prawnego i majątkowego kontrahenta oraz dotyczące kształtowania warunków umowy pod kątem jej wykonania.
Status prawny i majątkowy kontrahenta
W ramach pierwszej grupy mowa jest przede wszystkim o informacji dotyczącej bezpośrednio samego kontrahenta zagranicznego, jak również osoby występującej w jego imieniu. Obecnie raczej nie ma problemu z weryfikacją podstawowych danych o podmiocie zagranicznym, tj. czy i jak długo istnieje, czy nie jest w likwidacji, adres, prawidłowa firma, wysokość kapitału zakładowego. Dostępne są bowiem odpowiednie rejestry handlowe, w tym odpisy w wersji elektronicznej. Natomiast określenie uprawnienia osoby występującej w imieniu spółki kapitałowej (forma najczęściej spotykana) może się okazać wcale nie takie oczywiste.
Otóż, na przykład w rejestrach rosyjskich, białoruskich czy ukraińskich, zawarta jest informacja jedynie o osobie, która jest upoważniona do reprezentowania spółki bez konieczności udzielenia pełnomocnictwa. Zazwyczaj jest to osoba pełniąca funkcję jednoosobowego organu wykonawczego (dyrektor, dyrektor generalny).
Nie ma natomiast informacji o sposobie reprezentacji, w sytuacji gdy funkcję zarządu pełni kolegialny organ wykonawczy albo gdy zarząd składa się z dwóch organów jednocześnie – kolegialnego i jednoosobowego albo kilku jednoosobowych. Informacja ta określana jest na podstawie dokumentów założycielskich spółki (statut albo umowa spółki). Z tych dokumentów wynikać będzie również, czy do zawarcia „naszej” czynności nie został przewidziany dodatkowy wymóg uzyskania zgody innego organu spółki. Niestety, sama umowa spółki już nie wystarczy do zweryfikowania istnienia obowiązku uzyskania zgody innego organu, wynikającego z ustawy. Dotyczy to tak zwanych czynności o dużej wartości.
Pewność w tym przypadku można mieć po zbadaniu dokumentów księgowych kontrahenta. Brak uzyskania zgody odpowiedniego organu spółki nie ogranicza się jedynie do odpowiedzialności zarządu wobec spółki lub jej wspólników, lecz może prowadzić do uznania czynności za nieważną.
Nie ma przewidzianych łatwych mechanizmów podstawowej weryfikacji stanu majątkowego. W odróżnieniu od reguł polskich, w aktach rejestrowych kontrahentów wschodnich nie ma bowiem sprawozdań finansowych czy sprawozdań zarządu z działalności spółki. Przedsiębiorcy nie mający statusu publicznych osób prawnych składają sprawozdania finansowe jedynie do urzędu skarbowego w ramach obowiązku podatnika i informacja ta nie jest ogólnie dostępna. Pod tym względem dość przydatnym może się okazać odpis z Rejestru podatników, z którego czasami można się dowiedzieć o posiadanych przez kontrahenta nieruchomościach czy samochodach (z uwagi na płacony przez niego podatek gruntowy i transportowy). Jak na razie rejestr taki funkcjonuje jednak jedynie w Rosji.
Kształtowanie warunków umowy
W żadnym postanowieniu umownym nie można sformułować przymusu wykonania zapłaty w razie braku możliwości lub chęci ze strony kupującego. Treść umowy natomiast można kształtować od razu pod kątem ewentualnej windykacji. W tym znaczeniu istotne są postanowienia regulujące kwestię trybu i potwierdzenia wykonania świadczenia ze strony sprzedającego, zwłaszcza kiedy współpraca z kontrahentem zagranicznym oparta jest na umowie ramowej. Przy czym dążymy tutaj nie tylko do posiadania potwierdzenia wykonania dostawy, lecz potwierdzenia spełnienia świadczenia dokładnie zgodnie z przedmiotem tej dostawy.
Do innej kategorii postanowień umownych mogących wesprzeć taktykę windykacyjną należą wybór prawa właściwego do umowy i sądu właściwego do rozstrzygnięcia sporów z kontrahentem. Przy zawieraniu umowy należy przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie, czy warto upierać się przy wyborze prawa i sądu polskiego. Wybór prawa polskiego może być uzasadniony tym, iż sprzedawcy zależy na przeprowadzeniu transakcji zgodnie ze znanymi mu regułami, zwłaszcza przy odroczonym terminie zapłaty. Wybór zaś sądu polskiego (arbitrażowego bądź powszechnego) nie zawsze będzie korzystny z punktu widzenia dochodzenia zapłaty.
Należy pamiętać, iż samo postępowanie sądowe w Polsce z reguły będzie trwało dłużej, niż w Rosji, na Białorusi czy Ukrainie. Do tego należy doliczyć czas i koszty postępowania w przedmiocie uznania wyroku polskiego w kraju dłużnika. W Kazachstanie, na przykład, z uwagi na brak stosownej umowy bilateralnej wyrok polskiego sądu powszechnego w ogóle nie zostanie uznany, a zatem będzie niewykonalny. Jednak w razie zamiaru uzyskania wyroku przeciwko kazachstańskiemu dłużnikowi w Polsce lepiej dokonać wyboru sądu arbitrażowego w Polsce.
Alena Rzepka
Prawnik, koordynator Russian Desk
Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy
|
nr 11(151)2015  |
|
