Produktywność to zdolność przedsiębiorstwa do generowania sprzedaży i wypracowywania zysku. Te z kolei zależą od efektywności wykorzystania majątku firmy, na który składa się majątek rzeczowy oraz – o czym często zapominają właściciele przedsiębiorstw – majątek ludzki.

Co znaczy, że dana firma jest efektywna? Najprościej rzecz ujmując, efektywność to stosunek wyników finansowych przedsiębiorstwa do nakładów poniesionych na ich osiągnięcie.
Podchodząc do efektywności w sposób kompleksowy, powinniśmy wziąć pod uwagę dwa elementy o podstawowym znaczeniu dla funkcjonowania firmy:
• wyposażenie w tzw. czynniki produkcji – maszyny, urządzenia, nieruchomości,
• czynnik ludzki – wiedza, doświadczenie i zaangażowanie pracowników.
Porównując efekty wykorzystania tych dwóch elementów składowych z wartością kapitałów zaangażowanych w naszą działalność, możemy stosunkowo łatwo określić, na ile efektywna i rentowna jest prowadzona przez nas działalność gospodarcza.
Produktywność majątku
Racjonalny przedsiębiorca inwestując własne lub pożyczone środki finansowe oczekuje osiągnięcia zadowalającej go stopy zwrotu – zadowalającej, czyli przewyższającej koszty pozyskania zaangażowanego kapitału. Zaś zaangażowany kapitał służy sfinansowaniu zakupu środków trwałych oraz zatrudnieniu pracowników.
Kiedy porównamy efekt naszej działalności (w analizie finansowej jest to najczęściej zysk netto) do ogólnej wartości majątku, otrzymamy wskaźnik efektywności jego wykorzystania. W celu oznaczenia tej zależności stosuje się jeden z najważniejszych wskaźników badania efektywności – rentowność majątku lub inaczej rentowność aktywów. Na oznaczenie tego wskaźnika stosuje się trzyliterowy skrót ROA (ang. Return On Assets). Wskaźnik ten wyznacza się następująco:
ROA = zysk netto/średni stan aktywów.
Jednak nie trzeba poprzestawać na określeniu efektywności wykorzystania majątku. Chcąc uzyskać odpowiedź na pytanie, od czego zależy produktywność majątku, możemy ten wzór nieco zmodyfikować i zaprezentować go w formie nieco bardziej praktycznej i użytecznej.
Ponieważ do osiągnięcia ostatecznego zysku niezbędnym elementem jest sprzedaż, przy przekształcaniu naszego wzoru uwzględnimy zatem właśnie przychody ze sprzedaży. Przy wprowadzeniu tych modyfikacji wzór na rentowność aktywów otrzymuje następującą postać:
ROA = zysk netto/przychody netto ze sprzedaży x przychody netto ze sprzedaży/średni stan aktywów.
Pierwszy element wzoru (zysk netto/przychody ze sprzedaży) – to wskaźnik rentowności (zyskowności) sprzedaży. Informuje nas, ile złotówek zysku netto przynosi każde 100 zł wartości sprzedaży naszego produktu lub usługi.
Drugi element wzoru to efektywność (produktywność) kapitałów firmy. Mówi on o tym, ile razy w rozpatrywanym okresie „obróciliśmy” majątkiem, sprzedając produkty lub usługi dające określony zysk.
Jednak można pójść jeszcze dalej. Przekształcając nasz wzór po raz kolejny, możemy zbadać wpływ poszczególnych elementów majątku firmy na jej efektywność. Aby otrzymać odpowiedź na pytanie, które elementy majątku przysparzają nam największych zysków, uszczegóławiamy elementy składowe prezentowanych powyżej wzorów i zamiast aktywów podstawimy do wzoru np. wartość środków trwałych, nieruchomości bądź samych maszyn czy urządzeń.